Vraag verschillende ondernemers wat ze verstaan onder circulariteit en u krijgt verschillende antwoorden ‒ van ‘Wij printen minder’ tot ‘We zamelen koffieprut in’. Blijkbaar is ‘circulair’ een breed begrip. Tijd om te onderzoeken wat circulaire economie precies inhoudt, hoe het in de praktijk werkt en wat de kansen zijn binnen Gouda!
De najaarsbijeenkomst van Duurzaamheidsplatform Gouda (DPG) van 21 november jl. stond daarom volledig in het teken van circulariteit. En zo breed als het begrip ‘circulariteit’ is, zo divers was ook het publiek op deze bijeenkomst, constateerde gastspreekster Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzaam innoveren, ambassadeur van Economic Board Amsterdam en voormalig minister van VROM.
Nederland in de kopgroep
Voor deze mensen in de zaal had ze goed nieuws: Nederland zit in de kopgroep als het gaat om de transitie naar een circulaire economie. De noodzaak om te bewegen is dan ook groot: de grondstoffenschaarste en het verlies van biodiversiteit zijn alarmerend, en de druk vanuit de samenleving neemt toe. “Maar”, zo benadrukte Jacqueline, “een circulaire economie kan simpelweg ook financieel-economisch veel opleveren.”
Wat is dat dan, een circulaire economie? “We zijn gewend om weg te gooien na gebruik: ‘dat verdwijnt wel’. En inderdaad, het verdwijnt ‒ maar niet op de juiste manier”, betoogde Jacqueline. “Het principe van de circulaire economie is om producten in de kringloop te houden. Daarbij maken we gebruik van duurzame energie en waarborgen we de veerkracht van natuurlijke ecosystemen.”
De Ladder van Circulariteit
Recyclen dus? “Circulaire economie is méér dan recyclen. We realiseren maximale circulariteit door onnodig gebruik te voorkomen of te weigeren (Refuse). Het minste wat we kunnen doen is energie winnen uit afvalmateriaal dat wordt gestort (Recover). Daartussen liggen, op volgorde van impact, nog acht R’s: Reduce, Redesign, Re-use, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle. Op deze ‘Ladder van Circulariteit’ staat recyclen dus vrijwel onderaan. Juist in de hogere regionen is nog veel winst te behalen!”
Verandering in alle opzichten
Kortom: circulariteit is “niet een kunstje, maar een verandering in alle opzichten”. Het is een nieuwe manier van denken, en die gaat niet alleen over grondstoffengebruik en recycling: het is vooral nodig om processen en systemen anders in te richten. En er zijn nogal wat belemmeringen voor die verandering: institutioneel (gevestigde belangen), organisatorisch (coördinatie), juridisch (remmende wetgeving), economisch/financieel (onzekerheid over kosten/baten, focus op bestaande businessmodellen), sociaal (aanpassing van gedrag) en technisch (voorrang voor incrementele innovaties).
Makelen & schakelen
Toch kán het wel, daarvan is Jacqueline overtuigd. Maar ‒ en daarmee komen we aan de kern van het verhaal ‒ “daarvoor moeten we wel elkaars hand vasthouden. Willen we überhaupt iets tot stand brengen, dan moet het minimaal met de hele keten zijn. Circulaire economie vraagt om een transitieaanpak waarbij veranderingsprocessen op alle niveaus nodig zijn: micro, meso en macro. Alle relevante actoren moeten daarbij betrokken worden, waarbij koplopers de ruimte krijgen, en er ruimte is om te experimenteren en te leren. En daarop is regie nodig, van een ‘makelaar’ zonder belangen. Makelen en schakelen, dus!”
In de praktijk: “Vervuiling neemt hand over hand toe”
Wie zeker wil schakelen, is Cyclus NV. Het bedrijf heeft daarvoor een ambitieus programma klaarliggen. Al in 2020 wil het deel gaan uitmaken van regionale kennisnetwerken, de eigen interne kennis en expertise vergroten en samen met klantgemeenten concrete kleine stappen gaan zetten richting een regionale circulaire economie. Denk daarbij aan het verder terugdringen van hoeveelheden restafval, het bevorderen van zuivere afvalstromen en het sluiten van de ketens. “Tot een halfjaar geleden dachten we hier op de goede weg te zijn”, vertelt Kees Schrauwen, grondstoffenmanager bij Cyclus. “Er kwam echter een kink in de kabel. De kwaliteit van vooral het gft is namelijk steeds slechter geworden. En slecht is slecht, dat gaat de verbranding in. Deels kan die vervuiling veroorzaakt worden door de tarieven. Maar zeker is ook dat nieuwe technieken een rol spelen. Nu pas wordt duidelijk dat de kwaliteit van het afval niet goed was.” Cyclus blijft zich echter sterk op een circulaire toekomst richten, en staat daarbij open voor nieuwe ideeën en partnerships.
In de praktijk: “Van betonschaamte naar betontrots”
Dat is de ene kant van de praktijk. De andere wordt geschetst door Ruud van Pelt van de Goudse Betonmortel Centrale (GBC), die betonschaamte (want verantwoordelijk voor CO2-uitstoot) ombuigt in betontrots (want bij de productie van beton kunnen we veel nieuwe circulaire principes toevoegen). De resultaten van het Betonakkoord zijn dan ook indrukwekkend. Tegelijk laat dit Betonakkoord zien wat Jacqueline bedoelde met financieel-economische kansen: deelnemers aan het Betonakkoord dragen niet alleen bij aan de verduurzaming van de betonketen, maar krijgen ook toegang tot betongerelateerde innovatie, kennis en ervaring. Bovendien verbetert hun concurrentiekracht. De Goudse Betonmortel Centrale is inmiddels op velerlei manieren bezig om binnen het eigen bedrijf processen circulair in te richten!
De cirkel is rond
Maar de Goudse Betonmortel Centrale heeft nóg een ambitie: om de cirkel rond te krijgen. “Nu wordt het betonafval nog in Nieuw-Vennep gebroken tot betongranulaat. Maar kan dat niet in Gouda worden verzameld en gebroken, om weer verwerkt te worden door GBC?” En laat dat nu helemaal aansluiten bij de ambities van Cyclus …
En zo vonden GBC en Cyclus elkaar deze middag. Binnenkort werken ze samen het idee verder uit. We houden u op de hoogte van dit mooie circulaire initiatief, dat ook werd toegejuicht door wethouder Michiel Bunnik (Economie, vestigingsklimaat en grotere bedrijven). Hij onderstreepte in zijn afsluiting van de middag nog eens het grote belang van samenwerking. Tussen de ruim 6000 ondernemers die Gouda rijk is, maar ook met het onderwijs en de gemeente. Zijn deur staat daarvoor open!
Foto’s: Hermen Buurman Fotografie & Film